Co warto wiedzieć o zaćmie?

Jak rozpoznać zaćmę i co dzieje się w oku?

Zaćma (łac. cataracta) to choroba prowadząca do stopniowego zmętnienia soczewki oka. W zdrowym oku soczewka pełni rolę naturalnej lupy – jest elastyczna, przejrzysta i skupia promienie światła dokładnie na siatkówce, co pozwala uzyskać wyraźny obraz. W przebiegu zaćmy białka budujące soczewkę ulegają przemianom, które powodują jej zmętnienie. Proces ten zaburza przechodzenie światła i prowadzi do stopniowego pogorszenia ostrości wzroku. Objawy mogą rozwijać się powoli – na tyle subtelnie, że przez wiele miesięcy lub lat nie są zauważalne.

Najczęstsze objawy zaćmy

Do najbardziej typowych objawów zaćmy należą:

• rozmyty, „zamglony” obraz (jakby patrzeć przez brudną szybę),
• pogorszenie ostrości widzenia, szczególnie w jasnym świetle dziennym,
• olśnienia i trudności w widzeniu nocnym (np. rozpraszające światła nadjeżdżających samochodów),
• częsta konieczność zmiany mocy szkieł okularowych,
• podwójne widzenie w jednym oku,
• zaburzenia percepcji barw – kolory stają się mniej intensywne, bardziej żółtawe lub wyblakłe.

W miarę postępu choroby pacjent może odczuwać wyraźny spadek komfortu życia – trudności z czytaniem, oglądaniem telewizji czy prowadzeniem samochodu.

Rodzaje zaćmy – nie tylko starcza

W świadomości społecznej zaćma kojarzona jest przede wszystkim z procesem starzenia się. Tymczasem medycyna rozróżnia kilka postaci tej choroby:

Zaćma starcza (senilis)

Najczęstszy typ – rozwija się po 60. roku życia. Jej tempo bywa bardzo różne – u jednych zmiany narastają przez dekadę, u innych rozwijają się w ciągu kilku miesięcy.

Zaćma wrodzona

Występuje u niemowląt i małych dzieci. Jej przyczyną mogą być infekcje wirusowe (np. różyczka w czasie ciąży), choroby genetyczne, zaburzenia metaboliczne lub nieprawidłowości chromosomowe. W przypadku wczesnego rozpoznania możliwe jest leczenie chirurgiczne, a później – rehabilitacja wzroku.

Zaćma pourazowa

Może pojawić się w wyniku urazu mechanicznego, promieniowania lub kontaktu z substancjami toksycznymi. Często ma charakter jednostronny.

Zaćma wtórna

Nie jest „prawdziwą” zaćmą, lecz powikłaniem po innych chorobach oczu lub operacjach, zwłaszcza po usunięciu pierwotnej zaćmy. Może też wystąpić u pacjentów z cukrzycą, po leczeniu sterydami lub w przebiegu chorób autoimmunologicznych.

Czy zaćmie można zapobiec?

Chociaż starzenie się jest procesem nieuniknionym, istnieją czynniki, które mogą opóźnić rozwój zaćmy lub zmniejszyć ryzyko jej wystąpienia:

• ochrona oczu przed promieniowaniem UV (noszenie okularów z filtrem),
• unikanie dymu tytoniowego,
• odpowiednia dieta bogata w antyoksydanty (witamina C, E, luteina, cynk),
• leczenie schorzeń ogólnoustrojowych, zwłaszcza cukrzycy,
• regularne badania okulistyczne po 40. roku życia.

Na czym polega operacja zaćmy?

Gdy zaćma zaczyna realnie ograniczać codzienne funkcjonowanie, jedynym skutecznym rozwiązaniem pozostaje zabieg chirurgiczny. Operacja zaćmy to dziś rutynowy, krótki i bezpieczny zabieg. W zdecydowanej większości przypadków przeprowadza się go metodą fakoemulsyfikacji – polega ona na usunięciu zmętniałej soczewki ultradźwiękami i wszczepieniu w jej miejsce sztucznej, przezroczystej soczewki wewnątrzgałkowej.

Zabieg wykonuje się w znieczuleniu miejscowym (krople do oka), nie wymaga hospitalizacji i trwa zwykle 15-30 minut. Efekt? W większości przypadków poprawa widzenia następuje niemal natychmiast, a pacjent odzyskuje komfort życia i samodzielność.

Po operacji – co dalej?

Warto pamiętać, że sukces leczenia zależy nie tylko od samej operacji, ale także od opieki pooperacyjnej. Przez pierwsze tygodnie należy stosować się do zaleceń lekarza: używać przepisanych kropli, unikać dotykania oka, chronić je przed wodą i światłem słonecznym, a przede wszystkim – stawiać się na wizyty kontrolne.

Podsumowanie

Zaćma to choroba, która dotyka ogromną liczbę osób, szczególnie w podeszłym wieku. Mimo że jej rozwój jest nieunikniony, to dzięki postępom medycyny nie musi oznaczać wyroku. Wczesna diagnostyka, świadomość objawów oraz szybka decyzja o leczeniu chirurgicznym pozwalają na odzyskanie pełnej jakości widzenia. Warto słuchać swojego organizmu – i patrzeć na świat wyraźnie.